یکی از خلاقانه‌ترین راه‌حل‌های موجود در بازار برای خنک کردن CPU اورکلاک شده، استفاده از فلز مایع یا لیکوئید متال است. برخلاف خمیرها یا پدهای حرارتی سنتی، فلز مایع هدایت حرارتی فوق‌العاده‌ای را ارائه می‌دهد؛ بنابراین گزینه‌ای ایده‌آل برای سیستم‌های کامپیوتری اورکلاک شده است که عملکرد بالایی دارند و گرمای زیادی از خود ساطع می‌کنند. در این مقاله از وب‌سایت «پلازا دیجیتال» به طور کامل در مورد لیکوئید متال و کاربرد آن در اورکلاک کردن صحبت می‌کنیم.
لیکوئید متال چیست؟
فلز مایع (Lquid Metal) به نوعی از ماده رابط حرارتی (TIM) اشاره دارد که برای بهبود انتقال حرارت بین CPU و خنک‌کننده آن (فن پردازنده) استفاده می‌شود. برخلاف خمیرهای حرارتی سنتی که معمولاً از ترکیب سیلیکون و اکسیدهای فلزی ساخته می‌شوند، لیکوئید متال فلزی مایع است که ترکیب فلزات مختلف با نقطه ذوب پایین مانند گالیم، ایندیم و قلع ساخته می‌شود. این فلزات در دمای اتاق در حالت مایع باقی می‌مانند.
ترکیبات حرارتی فلز مایع با ویسکوزیته کم و رسانایی حرارتی بالا باعث کاهش اتلاف گرما می‌شوند و درنتیجه دمای CPU را کم می‌کنند. علاوه بر این، ترکیبات فلزی لیکوئید متال، تماس بهتری بین CPU و فن خنک‌کننده ایجاد می‌کند و این موضوع باعث افزایش راندمان خنک‌کننده می‌شود. درحقیقت، پردازنده لپ‌تاپ و کامپیوتر با لیکوئید متال در زیر بارهای کاری شدید خنک می‌ماند و خطر انقباض حرارتی را کاهش می‌دهد.
لیکوئید متال با توانایی انتقال موثر گرما از CPUمی‌تواند به کارکرد مناسب پردازنده در دمای مطلوب کمک کند و باعث بهبود عملکرد و طول عمر آن شود. فلز مایع در ابتدا برای کاربردهای صنعتی توسعه یافت، اما بعداً توسط علاقه‌مندان به کامپیوتر و اورکلاکرها به دلیل خواص حرارتی بی‌بدیلش مورداستفاده قرار گرفت. درواقع، لیکوئید متال می‌تواند گرما را تا 10 برابر موثرتر از خمیرهای حرارتی سنتی هدایت کند.
مزایای لیکوئید متال برای اورکلاک کردن CPU
اورکلاک کردن به فرآیندی گفته می‌شود که در آن قدرت پردازنده افزایش پیدا می‌کند. در نتیجه افزایش قدرت CPU، گرمای بیشتر ایجاد می‌شود. خنک‌کننده یا فن پردازنده ممکن است توان مقابله با این گرمای بالا را نداشته باشد، بنابراین لیکوئید متال به عنوان یک واسطه در حل این مشکل عمل می‌کند. فلز مایع چندین مزیت را برای فن CPU ارائه می‌دهد. این مزایا عبارتند از:
- هدایت حرارتی عالی: فلز مایع در مقایسه با ترکیبات حرارتی سنتی رسانایی حرارتی بالاتری دارد. این موضوع امکان انتقال حرارت کارآمدتر از CPU به فن را فراهم می‌کند و در نتیجه دماهای پایین‌تر و عملکرد کلی را بهبود می‌بخشد.
- ماندگاری و دوام بالا: فلزات مایع در مقایسه با سایر ترکیبات دفع حرارت پردازنده طول عمر بیشتری دارند. آنها عملکرد خود را در طولانی‌مدت حفظ می‌کنند؛ بنابراین نیازی به استفاده مجدد و مکرر از لیکوئید متال نیست.
- تحمل دمایی بالا: فلز مایع در مقایسه با سایر ترکیبات حرارتی دمای بالاتری را تحمل می‌کند. این موضوع باعث شده است تا لیکوئید متال برای سیستم‌ها با عملکرد بالا یا پردازنده‌های اورکلاک شده که گرمای بیشتری تولید می‌کنند، مناسب باشد.
- مقاومت حرارتی کمتر: ویسکوزیته کم فلز مایع باعث پوشش بهتر و چسبیدن به سطوح ناهموار می‌شود و مقاومت حرارتی بین CPU و فن خنک‌کننده را کاهش می‌دهد. ناگفته نماند، سیالیت فلز مایع در حالت عادی بالاست، اما در اثر گرما کم می‌شود.
معایب استفاده از فلز مایع برای استفاده از پردازنده
در حالی که فلز مایع مزایای بی‌شماری را ارائه می‌دهد، چندین عیب و خطرات نیز دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
- رسانایی الکتریکی: فلز مایع رسانا است، به این معنی که اگر با هر قطعه الکتریکی روی مادربرد تماس پیدا کند، باعث اتصال کوتاه و آسیب می‌شود. اقدامات احتیاطی مناسب مانند استفاده از نوار عایق و دقت بالا در زمان استفاده به جلوگیری از هرگونه اتفاق کمک می‌کند.
- پتانسیل خوردگی: لیکوئید متال می‌تواند برای برخی از فلزات به ویژه آلومینیوم خورنده باشد. اگر در فن‌های آلومینیومی استفاده شود، ممکن است به مرور زمان به این فن‌ها و آسیب برساند. برای کاهش این خطر، استفاده از فلز مایع فقط با فن‌های مسی یا نیکل اندود توصیه می‌شود.
- حذف دشوار: جداسازی فلز مایع در مقایسه با سایر ترکیبات حرارتی می‌تواند چالش‌برانگیزتر باشد و به حلال‌ها یا مواد تمیزکننده خاص نیاز دارد. حذف نامناسب لیکوئید متال می‌تواند از باعث شود تا این ماده از خود باقیمانده‌ای به جای بگذارد و بر عملکرد CPU و فن تأثیر منفی بگذارند.
بیشتر بخوانید: اورکلاک چیست؟
هر چند وقت یک بار از Lquid Metal استفاده کنم؟
استفاده دوباره از فلز مایع به عوامل مختلفی مانند کیفیت لیکوئید متال، دمای CPU و شرایط کاربرد آن بستگی دارد. به‌طورکلی، فلزات مایع طول عمر بیشتری دارند و می‌توانند اثربخشی خود را برای چندین سال حفظ کنند. با‌این‌حال، توصیه می‌شود دمای پردازنده را به طور منظم کنترل کنید.
اگر متوجه افزایش قابل‌توجه دما یا کاهش عملکرد فن شدید، ممکن است لازم باشد فلز مایع را مجدداً اعمال کنید. علاوه بر این، اگر به هر دلیلی فن CPU خود را جدا کردید، توصیه می‌شود که فلز مایع را در طول فرآیند مونتاژ مجدد تمیز کرده و دوباره اعمال کنید. همیشه به توصیه‌ها و دستورالعمل‌های سازنده برای استفاده اصولی از فلزی مایع توجه داشته باشید.
آیا می‌توانم از فلز مایع برای انواع فن CPU استفاده کنم؟
فلز مایع را می‌توان به‌طورکلی برای اکثر فن‌های CPU مدرن از جمله خنک‌کننده‌های بادی و خنک‌کننده‌های مایع استفاده کرد. با‌این‌حال، مهم است که سازگاری فلز مایع با فن خنک‌کننده خود را بررسی کنید، زیرا ممکن است برخی از تولیدکنندگان دستورالعمل‌ها یا محدودیت‌هایی داشته باشند.
همچنین مطمئن شوید خنک‌کننده پردازنده پایه مسی یا نیکل اندود شده دارد، زیرا همان‌طور که قبل‌تر بیان کردیم، لیکوئید متال می‌تواند باعث خوردگی مواد آلومینیومی شود. پس از به کار بردن فلز مایع با خنک‌کننده‌های مبتنی بر آلومینیوم جداً خودداری کنید، مگر اینکه به طور خاص توسط سازنده فن توصیه شده باشد.
نحوه استفاده از لیکوئید متال چگونه است؟
بله این امکان وجود دارد که از فلز مایع به عنوان یک ترکیب حرارتی برای فن خنک‌کننده CPU استفاده شود. فلزات مایع رسانایی حرارتی عالی دارند و اغلب نسبت به مواد حرارتی سنتی مانند خمیرهای مبتنی بر سرامیک یا نقره محبوب‌تر هستند. با‌این‌حال، توجه به این نکته مهم است که لیکوئید متال می‌تواند رسانا و خورنده باشد، بنابراین برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی به پردازنده یا سایر اجزای آن از این ماده با احتیاط استفاده کنید.
قبل از استفاده از فلز مایع، توصیه می‌شود که CPU و فن خنک‌کننده را کاملاً تمیز کنید تا هرگونه خمیر حرارتی قبلی یا کثیفی پاک شوند. علاوه بر این، پیشنهاد می‌شود یک لایه نازک نوارچسب عایق الکتریکی در اطراف سوکت پردازنده اعمال شود تا از هرگونه تماس الکتریکی تصادفی با مادربرد جلوگیری شود. قبل از اعمال فلز مایع ابتدا باید وسایل نیاز به شرح زیر را آماده کنید:
- فلز مایع
- مواد تمیزکننده (ایزوپروپیل الکل، پارچه بدون پرز، گوش پاک‌کن)
- مواد محافظ (نوارچسب کاغذی برای محافظت از نواحی اطراف)
- ابزار اپلیکاتور (معمولاً با فلز مایع ارائه می‌شود)
مراحل اعمال لیکوئید متال به شرح زیر هستند:
- کامپیوتر خود را خاموش و از برق بکشید. فن خنک‌کننده CPU را طبق دستورالعمل سازنده خارج کنید.
- پردازنده و پایه خنک‌کننده را با ایزوپروپیل الکل و یک پارچه بدون پرز کاملاً تمیز کنید تا خمیر حرارتی قدیمی پاک شود.
- برای تمیز کردن دقیق از گوش پاک‌کن استفاده کنید. اپلیکاتور فلز مایع را تکان دهید تا مواد مخلوط شوند.
- از مقدار بسیار کمی از فلز مایع استفاده کنید و آن را روی سطح CPU بمالید. به همین ترتیب مقدار دیگری از فلز مایع را روی پایه فن خنک‌کننده بمالید و آن را به صورت نازک و یکنواخت پخش کنید.
- فن خنک‌کننده CPU را با دقت روی CPU قرار دهید و آن را به درستی تراز کنید. وجود فلز مایع اضافی در اطراف CPU را بررسی کنید.
- هرگونه مایع اضافی را با پارچه تمیز یا گوش پاک‌کن آغشته به الکل ایزوپروپیل تمیز کنید. کامپیوتر خود را دوباره به برق وصل کرده و روشن کنید.
- برای اطمینان از عملکرد صحیح فلز مایع، دمای پردازنده را از طریق Task Manager کنترل کنید.
بیشتر بخوانید: آموزش اورکلاک CPU
کلام آخر
فلز مایع راه‌حل عالی برای سیستم‌های کامپیوتری با کارایی بالاست. لیکوئید متال با هدایت حرارتی عالی خود می‌تواند به طور موثر گرما را از CPU دفع کرده و به آن اجازه دهد در دماهای پایین‌تر کار کند. با‌این‌حال، توجه به این نکته مهم است که فلز مایع با برخی خطرات بالقوه همراه است. خاصیت رسانایی آن در صورت تماس با سایر قطعات یا ریختن روی مادربرد می‌تواند باعث آسیب شود؛ بنابراین، بسیار مهم است که Lquid Metal را با احتیاط مورداستفاده قرار دهید.
سوالات متداول
لیکوئید متال چیست و چرا در سیستم‌های اورکلاک استفاده می‌شود؟
فلز مایع نوعی ماده رابط حرارتی (TIM) است که انتقال حرارت بین CPU و فن خنک‌کننده آن را بهبود می‌بخشد. این ماده برای دفع حرارت در سیستم‌های کامپیوتری اورکلاک شده کاربرد دارد.
مزایای استفاده از فلز مایع نسبت به خمیر حرارتی سنتی چیست؟
فلز مایع به طور قابل‌توجهی رسانایی حرارتی بالاتری نسبت به خمیرهای حرارتی سنتی دارد. این موضوع می‌تواند منجر به عملکرد بهتر CPU و به طور بالقوه اورکلاک پایدارتر شود.
آیا استفاده از لیکوئید متال بی‌خطر است؟
اگر فلز مایع به درستی استفاده شود، بی‌خطر خواهد بود. با‌این‌حال، به دلیل آنکه هدایت الکتریکی خوبی دارد، باید با دقت و اقدامات احتیاطی استفاده شود تا به قطعات مادربرد آسیبی وارد نشود.
